درمان ناباروری ناقض کرامت انسانی نباشد

به گزارش روابط عمومی جهاد دانشگاهی واحد استان قم، سیدمحمد حسینی سورکی، استادیار و عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی، در اولین نشست تخصصی همایش «بررسی اخلاقی، فقهی و حقوقی در ناباروری» که امروز ۱۳ دی‌ماه در تالار اندیشه دانشگاه قم برگزار شد، با اشاره به چالش‌ها و معضلات حوزه درمان ناباروری اظهار کرد: به رغم برکات این فناوری‌ها بسیاری از زوجین نعمت فرزند داشتن را تجربه کردند، اما برخی نگرانی‌ها باعث شد که برخی افراد در حوزه درمان ناباروری معتقد شوند که به تعبیر اخلاق ژنتیکی خدایی نکنیم، باید قلمرو تصرف بشری در حوزه طبیعت محدود و شیوه‌های نوین درمانی با بهره‌گیری از دستکاری‌های ژنتیکی محدود و ممنوع شود و این دیدگاهی است که از سوی برخی هواداران اخلاق دینی و متدینین حمایت می‌شود. صرف‌نظر از ترس‌ها و تشکیک‌ها، استفاده از فناوری‌های نوین برای درمان ناباروری، حداقل با اهداف درمان‌گرایانه و تقیلل آلام زوجین می‌تواند مجاز، موجه، مستحب و مرجح باشد.

وی ادامه داد: از این فناروی‌ها باید با رعایت شرایط و شروطی که ناقض حقوق انسانی و کرامت انسانی نباشد، استفاده کنیم و درواقع راهی برای کاستن آلام بشری باشد؛ بیشترین دغدغه‌ها ناظر به این است که این شیوه‌های درمانی، پیامدها و لوازمی داشته باشد و سبب شود که آینده و افق پیش رو مبهم و کشف نشده باشد.

استادیار و عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی افزود: روش‌های درمان ناباروری به دو قسم دخالت شخص ثالث با شیوه باروری آزمایشگاهی و بیرون از رحم (آی وی اف) و در روش دوم با همکاری و مصاحبت شخص ثالث مانند اهدای تخمک رحم جایگزین اهدای جنین انجام می‌شود، که هر یک چالش‌های خاص خودشان دارند و این شیوه دوم مشکلات بیشتری دارد.

نوپا بودن اخلاق پزشکی در زمینه درمان ناباروری و معضلات این حوزه
حسینی‌ سورکی با اشاره به اینکه اخلاق پزشکی در زمینه درمان ناباروری نوپا و نوپدید است و در ابتدای راه است و تهدیدات اخلاقی در زمینه تحلیل و استنباط در حوزه حقوق، فقه و اخلاق کمک می‌کند تا کامل بررسی شود، بیان کرد: یکی از مباحث اخلاقی، شأن اخلاقی جنین است که آیا به اندازه انسان حقوقی دارد و باید منافع او در نظر گرفته شود؟ این مهم در حوزه سقط جنین نیز مورد بحث است و در فرایند درمان و اهدای جنین نیز جای تأمل و بررسی دارد که با جنین‌های مازاد چه کنیم آیا از نظر اخلاقی اجازه اهدا و امحا داریم؟

وی اضافه کرد: بانک ژن و بانک تخمک و بانک جنین سویه‌های جدیدی پیدا کرده و از منظر اخلاقی بحث دامنه‌داری است؛ حتی در فرایند باروری امکان چندقلو زایی باشد و صحبت از امحا جنین‌ها، را این امر برجسته‌تر می‌کند.

استاد دانشگاه قم اظهار کرد: در پزشکی افرادی که برای درمان مراجعه می‌کنند باید رضایت آن‌ها تسهیل شود و با اطلاع کافی از خطرات و شیوهای جایگزینی تن به درمان می‌دهند؛ داوطلبانه بودن و از سر اختیار تن به درمان دادن باید تسهیل شود و تأکید می‌شود از قیم مآبی پزشکی در زمینه اخلاق پزشکی و درمان پرهیز شود؛ باید به خودمختاری و حق انتخاب بیمار احترام بگذاریم که خودش شیوه درمانی‌اش را انتخاب کند با فرض اینکه خودمختاری او مفروض باشد، باید کرامت او حفظ شود و این مباحث سویه‌های اخلاقی بحث را بیشتر برجسته می‌کند.

حسینی سورکی با اشاره به اینکه رازداری، حریم خصوصی و حفظ اسرار بیمار اخلاق حرفه‌ای پزشکان است و درمان ناباروری به شیوه ایمن و در شرایط محرمانه باید انجام شود، تصریح کرد: باید ناشناس بودن دو سویه یا یک سویه و افشای هویت فردی باید بررسی شود؛ برخی معتقدند که ناشناس بودن بر استرس‌ها می افزاید و ما را با مشکل فامیلی تصادفی مواجه می‌کند، سردرگمی شجره نامه‌ای ایجاد کرده و به وسواس و کنجکاوی فرزند متولد شده می‌افزاید.

دستکاری ژنتیکی و درگیری‌های اخلاقی در این حوزه
استاد دانشگاه قم اضافه کرد: ممکن است برخی زوجین در فرایند درمان، تمایل به انتخاب‌های خاص و اصلاح نژادی تمایل داشته باشد و انتخاب جنسیت را دنبال کنند؛ باید این مهم مورد بررسی قرار بگیرد چرا که این مسائل ممکن است تعادل جنسیتی را به هم بزند و به جنسیتی شدن این حوزه دامن بزند.

وی با اشاره به اینکه دستکاری ژنتیکی به لحاظ اخلاقی ما را درگیر مسائل عجیبی کرده و مباحث پیشین دستخوش تشکیک شده است، برای مثال در آمریکا زوجی به یک مرکز درمان ناباروری مراجعه کرده و به دلیل کرد و لال بودن خودشان، درخواست دادند که فرزند آنان نیز کرولال باشد؛ دادگاه آمریکا نیز به والدین حق و حکم می‌دهد؛ باید بررسی شود که آیا چنین والدینی حق دارند تا این حد در جنین تصرف کنند؟ از آن طرف طرفداران کر و لال‌ها معتقدند کرو لالی نقص نیست، بلکه نوعی بودن است و ما می‌توانیم انتخاب می‌کنیم و بحث‌های چیستی کمال و نقص پیش می‌آید.

مراقب تجاری‌سازی در حوزه اهدا و فروش تخمک باشیم
حسینی سورکی درخصوص استفاده از جنین‌ها و تخمک‌های فریز شده و فروش آن‌ها گفت: تجاری‌سازی این مبحث ما را نگران کرده، بحث کالاشدگی و کالا بودن در باب تولید مثل انسانی را بغرنج کرده است.

استاد دانشگاه قم با اشاره به اینکه باید بررسی شود که اهدا و خرید و فروش تخمک، رحم جایگزین، قراردادن بستن و پول گرفتن در منظر اخلاقی ناقض کرامت انسانی است؟ افزود: ممکن است فعالیت‌های سودمحور در این حوزه رشد و رونق پیدا کند و کاسب‌کاری در این حوزه ایجاد شود و این ناقض حقوق بیماران و سایر اهداکنندگان است. برخی از فمنیست‌ها هم معتقدند که فروش تخمک نوعی استثمار و بازتولید کارگری جنسی است.

حسینی‌ سورکی با اشاره به اینکه عقد قرارداد و پول گرفتن در زمینه فروش تخمک در نگاه برخی افراد ناقض کرامت انسانی است و باید بررسی شود، گفت: برخی دغدغه‌ها ناظر به اخلاق حرفه‌ای پزشکان در درمان و برخی ناظر به سیاست‌گذاری‌ها است؛ دسترسی عادلانه زوج‌های نابارور به خدمات درمانی باید مورد توجه باشد و این به نهادهای سیاست‌گذار و حکمران برای توزیع عدالت در درمان ناباروری مربوط می‌شود.