چهارمین نشست علمی بررسی اخلاقی، فقهی و حقوقی ناباروری برگزار شد

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی استان قم، چهارمین نشست تخصصی همایش ملی بررسی اخلاقی، فقهی و حقوقی درمان ناباروری چهارشنبه 9 آبان با همکاری جهاد دانشگاهی  استان قم ، دانشگاه قم و علوم پزشکی قم با موضوعات بررسی اخلاقی، فقهی و حقوقی اهدای تخمک، اهدای جنین و رحم اجاره ای  برگزار شد.

سید احمد فاضلی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم در این نشست بیان کرد: برگزاری نشست‌های فقهی و اخلاقی جنین از مهمترین تجربه همکاری بین رشته‌ای در علوم انسانی بود که توسط جهاددانشگاهی قم با همکاری دانشگاه‌های قم و علوم پزشکی انجام شد.
وی افزود: در بازدیدهایی که ذیل نشست‌های فقه جنین از مرکز درمان ناباروری جهاددانشگاهی قم داشتیم با چالش جدی مباحث فقهی، حقوقی و اخلاقی اهدای جنین مواجه شدیم.
دبیر علمی نشست بررسی اخلاقی، فقهی و حقوقی اهدای تخمک، اهدای جنین و رحم اجاره‌ای اظهار کرد: کمیته‌های علمی در ذیل نشست‌های فقه جنین در حوزه‌های پزشکی، حقوقی و فقهی تشکیل شده و کلیه مقالات ارائه شده در همایش ملی فقه جنین به‌صورت کتاب چاپ خواهد شد.

وی ادامه داد: بحث دانش اخلاقی، مدل ورود خاصی به بحث درمان ناباروری دارد که فقط ملاحظات اخلاقی به عنوان استدلال اخلاقی نیست و مانند یک بمب خوشه‌ای به وسط موضوع اصابت کرده‌ است. هر کدام از اینها یک ارتباطی است که می‌تواند کد اخلاقی داشته باشد یا خیر.

در ادامه محمدمهدی عزیز اللهی، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه قم در نشست «بررسی اخلاقی، فقهی و حقوقی اهدای تخمک، اهدای جنین و رحم اجاره‌ای» گفت: در جلسات گذشته بحث اهدای جنین به ظاهر ساده بود، اما با به میان آمدن موضوع رحم اجاره‌ای و تفاوت معنای محرمیت در عوام با محرمیت در فقه و حقوق این بحث چالش برانگیز شد.

وی افزود: در فقه حقوق محرمیت و حرمت نکاح و ممنوعیت ازدواج پدید می‌آید و این تلنگری برای رسیدن به درک مفهوم محرمیت است، زیرا ممکن است با موضوع رحم اجاره‌ای و اهدای جنین، موضوع تولد خواهران و‌ برادران بدون اطلاع از این نسبت خانوادگی در جامعه پدید آید.

عزیزاللهی با اشاره به موضوع خلط اصطلاحات گفت: گاهی اوقات در عرف جامعه، سخنی را به‌کار می‌بریم و گمان می‌کنیم اصطلاح درستی است، در حالی که وقتی نزد متخصص برویم ممکن است به‌طور کامل اصطلاح را نادرست بداند و زیر سؤال ببرد.

وی اظهار کرد: در موضوع رحم استیجاری آیا واقعاً اجاره حقیقی رقم می‌خورد یا خلط اصطلاحات است؟ به اعتبار اینکه مواد قانون مدنی برخاسته از فقه است زیربنای پاسخ به این پرسش را مطرح می‌کنیم.

عزیزاللهی ادامه داد: فصل چهارم قانون مدنی به موضوع اجاره اشاره شده و در ماده ۴۶۶ و ۴۷۷ قانون مدنی به تعریف اجاره اشاره شده است و از ۴۸۸ به تقسیم اموال، اشخاص، حیوان و اشیا اشاره شده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی گرامی‌پور، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم در این نشست در خصوص مسائل فقهی اهدای جنین بیان کرد:

یکی از بندهای قانون اهدای جنین مجهول بودن اهداکننده و‌ اهدا‌دهنده است و این موضوع مصلحت دارد، در حالی که باید حق طرفین تضییع نشود و نباید فرزندی را از دیدن پدر و مادر حقیقی‌اش محروم کرد.

نسب، ارث، نکاح، نفقه و حضانت از آثار فقهی اهدای جنین به‌شمار می‌رود، در استفتایی از آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله العالی) آمده است: آیا تلقیح نطفه مردی اجنبی به همسر مردی که بچه‌دار نمی‌شود از طریق قرار دادن نطفه در بدن او جایز است؟ آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله العالی) در پاسخ به این فتوا داده است فی نفسه اشکالی ندارد، اما باید مقدمات حرام آن اجتناب شود و بچه ملحم به صاحب نفسه می‌شود.

اگر زن شوهردارى به علت یائسگى یا غیر آن تخمک‏‌گذارى نکند، آیا جایز است تخمکى از زن دوم شوهرش، بعد از تلقیح با نطفه‌ی شوهر به رحم او منتقل شود؟ و آیا در این مورد تفاوتى است بین اینکه او یا زن دوم، همسر دائم باشند یا موقت؟

در ادامه استفتا آمده است: کدام‌ یک از دو زن مادر کودک خواهند بود؟ صاحب تخمک یا صاحب رحم؟ که در جواب می‌آید که آیا این عمل در صورتى که نیاز به تخمک همسر دیگر به‌خاطر ضعف تخمک زن صاحب رحم باشد، به حدى که در صورت لقاح نطفه‌ شوهر با آن، خوف این وجود داشته باشد که کودک معیوب متولد شود، نیز جایز است؟ در پاسخ آمده است: اصل عمل مذکور شرعاً مانعى ندارد و در این حکم، فرقى نیست بین اینکه نکاح آنان دائم باشد یا منقطع و یا یکى دائم باشد و یکى منقطع. 

محسن رضایی آدریانی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی قم در ادامه این  نشست  اظهار کرد: در فلسفه اخلاق سه دیدگاه نتیجه‌گرایی، وظیفه‌گرایی و فضیلت‌گرایی وجود دارد؛ اگر با رویکرد نتیجه‌گرایی نگاه کنیم باید کاری انجام داد تا لذت و رفاه را افزایش و درد و رنج را کاهش دهیم. حال با این فرض باید تأمل کنیم آیا اهدای جنین درد و رنج را کاهش می‌دهد؟ که در مواردی ثابت شده درست است.

وی ادامه داد: وظیفه‌گرایی بیشتر بر مسئله کرامت انسانی استوار است که مهم‌ترین موضوع اهدای جنین هم باید به‌شمار رود. در اخلاق اطلاق کلمه استیجاری به رحم استیجاری، با بحث کرامت انسانی در تناقض است و باید تعبیر رحم یا مادر جایگزین به‌کار برده شود، همچنین باید به حقوق جنین و کرامت او نیز توجه شود تا در بزرگسالی حقوق او تضییع نشود. در دیدگاه فضیلت‌گرایانه نیز مبنا بر افزایش فضائل اخلاقی و کاهش رذایل اخلاقی است.

رضایی آدریانی با بیان اینکه مکتب اخلاقی اسلامی مبتنی بر توحید، معاد و‌ نبوت است که باید بر این سه اصل استوار بمانیم، افزود: در اخلاق پزشکی دو نوع رویکرد داریم. ابتدا رویکرد حرفه‌مندی با شش اصل نوع‌دوستی، وظیفه‌شناسی، شرافت و درستکاری، احترام به دیگران، عدالت و تعالی شغلی است. رویکرد دیگر اخلاق پزشکی مبتنی بر چهار اصل احترام به اختیار بیمار، سودرسانی به بیمار، آسیب نرساندن به دیگران و عدالت است.