والدین اهداکننده جنین هیچ حقی نسبت به فرزند ندارند

 حوریه آموزگار، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی قم، در دومین نشست همایش «بررسی اخلاقی، فقهی و حقوقی درمان ناباروری» که امروز، ۱۵ بهمن‌ماه، به همت جهاددانشگاهی قم در سالن همایش دانشگاه علوم پزشکی قم برگزار شد، بیان کرد: اهدای جنین به مفهوم انتقال حاصل تلقین خارج رحمی یک تخمک و اسپرم یک زن و مرد در رحم یک زنی غیر از آن خانمی است که صاحب آن تخمک است. در ایران قانون اهدای جنین ۲۹ تیرماه ۱۳۸۲ در مجلس تصویب شد و در اسفندماه ۱۳۸۳ به رسمیت شناخته و شرایط آن بیان شد؛ طبق این قانون، این عمل در مراکز تخصصی درمان ناباروری انجام می‌شود و جنین‌های پنج روزه قابلیت انتقال به یک رحمی غیر از صاحب آن تخمک را دارند.

وی اظهار کرد: کسانی که اختلالات جنینی و نارسایی اولیه بیضه‌ای دارند، مردانی که تولید اسپرم ندارند، افرادی که ناقل یک بیماری ژنتیکی خاص هستند، زنانی که دارای نارسایی اولیه تخمک دارند، کسانی که با توجه به سالم بودن اسپرم و تخمک به IVF های مکرر پاسخ ندادند کسانی هستند که می‌توان برای آنها اهدای جنین را در نظر گرفت.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی قم تصریح کرد: کسانی که مجوز پیدا می‌کنند تا جنین به داخل رحم آنان منتقل شود یکسری شرایط عمومی باید داشته باشند، ابتدا باید یک فرم مخصوصی را تکمیل کرده و به دادگاه خانواده تقاضا دهند و دادگاه هم پس از احراز شرایط مجوز را صادر می‌کند، زوجین همچنین باید گواهی معتبر از آن مرکز پزشکی مبنی بر عدم بچه‌دار شدن را داشته باشند، عدم داشتن بیماری خاص برای منع حاملگی، داشتن صلاحیت اخلاقی، نداشتن بیماری صعب‌العلاج، داشتن تابعیت جمهوری اسلامی، هم‌مذهب بودن با اهداکننده جنین نیز از دیگر شرایط عمومی این عمل است.

آموزگار بیان کرد: خانم گیرنده جنین نباید بیماری همچون فشارخون یا بیماری قلبی داشته باشد و لذا به‌طور کلی باید سلامت جسمی و روحی کامل داشته باشند. همچنین آندومتر و داشتن رحم سالم نیز از موارد بسیار مهمی است که جزو این شرایط مطرح است، در واقع رحم باید آمادگی پرورش جنین را داشته باشد.

وی افزود: گیرنده جنین باید تفهیم‌ شده باشند که این جنین فرزند بیولوژیکی آن‌هاست و بعدها درخواست‌های دیگری از پدر و مادر ژنتیکی او نخواهند داشت، همچنین طبق قانون، گیرنده جنین از پدر و مادر ژنتیکی جنین نباید آگاهی پیدا کنند که به این امر تأکید فراوانی در قانون شده است.

آموزگار تأکید کرد: اهداکنندگان جنین نیز شرایطی دارند، از جمله اینکه سلامت جسمی و روحی داشته باشند، سیر پروتکل این عمل نیز به این شکل است که ابتدا باید مشاوره و سیکل درمانی برای آن‌ها انجام شود و برای خانم اهداکننده داروهای تحریک تخمک تجویز می‌شود پس از استفاده این خانم از داروها، سپس تخمک‌کشی انجام می‌شود و همسر او نیز دهنده اسپرم است، نمونه اسپرم او نیز با تخمک همسر تلقیح مصنوعی شده و جنین در  سه یا پنج روزگی وارد رحم گیرنده جنین می‌شود، البته خانم گیرنده جنین هم پیش از این عمل باید رحمش آماده شود و سیکل درمانی را سپری کند.

وی با اشاره به چالش‌های قانون اهدای جنین اضافه کرد: محرمیت این جنین با گیرنده جنین و همسرش، رابطه نسبی این جنین، نفقه کودک حاصل از اهدای جنین، درست یا نادرست بودن دریافت هزینه به ازای اهدای جنین، چالش‌های اخلاقی اهدای جنین، تعداد دفعات مجاز اهدای جنین برای یک زوج، بحث ارث این فرزند، تعداد دفعات مجاز گیرنده جنین، نوع شناسنامه، حقوق و تکالیف، حضانت و نگهداری فرزند پس از اینکه اگر به جدایی این پدر و مادر انجامید با چه کسی خواهد بود؟ و مسائلی از این قبیل از جمله مباحثی فقهی است که باید تحلیل، بررسی و پاسخ داده شود.

آموزگار بیان کرد: گیرنده‌های جنین با جنبه‌های روانی و اخلاقی آن باید آشنا شوند؛ این مسئه بسیار مهم است که سلامت روانی والدین گیرنده را تأمین کنیم. متقاضیان گیرنده جنین نباید اهداکنندگان جنین را بشناسند، عدم شناسایی طرفین در قانون اهدای جنین مورد تأکید واقع شده است. درواقع، نباید والدین اهدای اسپرم و دریافت‌کننده از مشتخصات یکدیگر اطلاع پیدا کنند البته نسبت به نژاد، مذهب، بیماری‌های ژنتیکی و روحی و روانی طرفین باید مطلع شوند، اما نباید یکدیگر را بشناسند.

آموزگار با اشاره به اینکه اهداکنندگان جنین باید از نظر ژنتیکی کاملاً سالم باشند، گفت: در بسیاری از مراکز درمانی آماده کردن رحم دهنده و گیرنده به‌صورت همزمان یا آنلاین انجام نمی‌شود و از بانک اهدای جنین استفاده می‌شود زیرا بانک اهدای جنین سرعت دسترسی بیشتر برای آماده کردن رحم به ما می‌دهد و از بانک اهدای جنین، جنین آماده را وارد رحم می‌کنیم.

وی با اشاره به اینکه آشنایی دو والدین با یکدیگر منجر به بروز مشکلات دیگری می‌شود، بیان کرد: ممکن است در آینده فرزند آنان دچار مشکلات ژنتیکی شده و یا نخبه علمی کشوری شود، در چنین شرایطی اگر والدین یکدیگر را بشناسند، ممکن است والدین اهداکننده مدعی شوند و نسبت به این موضوع قانون قوی و محکمی وجود ندارد تا از ادعای والدین اهداکننده جلوگیری کند. درواقع در قوانین کشورمان قانون محکمی وجود ندارد تا مانعی بر سر راه ادعای والدین اهداکننده نسبت به فرزند والدین گیرنده باشد.