عوامل مؤثر در بهبود فرهنگ عمومی

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی استان قم، علی حسینی، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی قم در گفتگو با ایکنا از قم، به‌مناسبت ۱۴ آبا‌ن‌ماه، روز فرهنگ عمومی در پاسخ به اینکه اهمیت و تعریف فرهنگ عمومی و عوامل مؤثر در بهبود آن چیست؟ اظهار کرد: در جهان امروز، اهمیت شناخت و بررسی فرهنگ عمومی به‌عنوان مهم‌ترین مسئله مردم، مسئولان و صاحب‌نظران بیش از پیش احساس می‌شود، اما در این میان ابتدا باید بررسی شود که اختلال فرهنگی چیست و در کدام یک از بخش‌های ما این قضیه قابل طرح و تصمیم‌گیری است. اینکه چه نهادی می‌تواند نسبت به مسائل فرهنگی تصمیم‌گیری کند و وضعیت ما در قبال تهاجم فرهنگی چگونه باید باشد و مؤلفه‌های فرهنگ عمومی در جامعه اسلامی ایران چیست.

وی تصریح کرد: فرهنگ عمومی عبارت است از مجموعه منسجم و نظام‌یافته‌ای از اهداف، ارزش‌ها، عقاید، باورها، رسوم و هنجار‌های مردم متعلق به یک جامعه بزرگ، قوم یا ملت. بنابراین، فرهنگ عمومی شامل تمامی فعالیت‌های مبتنی بر اندیشه و عادت است که در جهت برآوردن نیاز‌های بشری بسته به انواع جوامع از نظر تاریخی، سیاسی، اقتصادی، مذهبی، رفتار‌های عمومی مردم را شکل می‌دهد.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی قم با بیان اینکه همه انسان‌هایی که از گذشته‌های دور تاکنون در اقصی‌نقاط دنیا زندگی کرده دارای فرهنگ بوده‌اند؛ پس فرهنگ یک پدیده عام است و هیچ گروه یا فردی در جامعه انسانی نمی‌توان یافت که فرهنگ نداشته باشد، ادامه داد: فرهنگ عمومی را می‌توان راهنمای اعمال انسان‌ها و معرف جهان‌بینی‌های آنها در زندگی دانست؛ فرهنگ تعیین‌کننده چگونگی تفکر و احساس اعضای جامعه است.

وی بیان کرد: در این بین فرهنگ عمومی به معنای فرهنگ غالب و گسترده‌ای است که در میان عموم جامعه رواج و رسوخ دارد و حوزه‌ای از عقاید، ارزش‌ها، جلوه‌های احساسی و هنجارهاست که اجبار اجتماعی غیر رسمی از آن حمایت می‌کند و فراتر از گروه‌ها و اقشار خاص در کلیت جامعه مورد قبول است.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی قم اظهار کرد: فارغ از اینکه شورای فرهنگ عمومی به‌عنوان یک نهاد رسمی در شاخه‌های مختلف فرهنگ عمومی چه کارنامه‌ای از خود به‌جا گذاشته است، پیش از هر چیز باید زمینه‌های تقویت فرهنگ عمومی از جمله فرصت‌های برابر آموزشی، توجه به سبک زندگی اسلامی ایرانی، انضباط اجتماعی، وجدان کاری، احترام به قانون، گسترش فرهنگ کتابخوانی، خودباوری ملی و اعتماد اجتماعی، پرهیز از مصرف‌گرایی و مسائلی از این دست را در جامعه فراهم کرد.

حسینی ادامه داد: این فرایند‌های اجتماعی گسترده تنها از دست یک یا چند نهاد بر نمی‌آید و نیازمند یک بسیج همگانی است. شاید بتوان شورای فرهنگ عمومی را تنها نهاد تسهیل‌گر برای پیشبرد امور فرهنگی جامعه دانست که ارتباطی عمیق و گسترده با بدنه جامعه دارد. در این میان نقش نهاد‌هایی همچون رسانه‌ها و مدارس (به‌ویژه در مقاطع پایین‌تر) بیش از پیش نمود دارد.
نقش محیط خانواده، فضاهای آموزشی  و امور خیریه در توسعه فرهنگی

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی قم در پاسخ به اینکه محیط خانواده، فضاهای آموزشی و امور خیریه در توسعه فرهنگی در چه جایگاهی قرار دارند؟ تصریح کرد: در ارتقای فرهنگ عمومی جامعه، شاخص‌ها و عوامل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بسیاری نقش دارند که بررسی همگی آنها تخصصی و زمان‌بر است، با این حال برخی موارد مانند آموزش، خانواده و رسانه آن‌قدر مهم هستند که نمی‌توان از آنها صرف‌نظر کرد.

وی افزود: برای آنکه جنبه‌های مختلف فرهنگ، رفتار شهروندی، قانون‌مداری و رفتار‌های فردی و اجتماعی را به افراد آموخت، هیچ کاری مانند آموزش مؤثر نیست. فرقی ندارد که جامعه هدف کودکان و نوجوانان باشند یا بزرگسالان، همه افراد به کمک روش‌های آموزشی می‌توانند به افرادی بهتر و مفیدتر برای خود و جامعه تبدیل شوند. در این مسیر مدارس و دانشگاه‌ها به‌دلیل حضور نسل‌های جوان بهترین مکان برای آموزش هستند.

حسینی ادامه داد: محیط خانواده نیز همچون فضا‌های آموزشی می‌تواند در رشد افراد مؤثر باشد. پدر و مادر بر فرزندان تأثیرگذارند و فرزندان نیز وقتی به سن جوانی می‌رسند می‌توانند راه‌ها و روش‌های زندگی را به افراد دیگر خانواده منتقل کنند. به همین دلیل خانواده محل مناسبی برای تلاش برای بهبود فرهنگ عمومی محسوب می‌شود.

این استاد دانشگاه گفت: تأثیرگذاری رسانه‌ها بر هیچ‌کس پوشیده نیست. دهه‌هاست مردم سراسر جهان سبک زندگی، باورها، علاقه‌مندی‌ها و حتی نیاز‌های خود را با رسانه می‌شناسند و انتخاب می‌کنند و همین نشان می‌دهد که رسانه‌های عمومی چه اندازه می‌توانند در انتقال فرهنگ عمومی و بهبود آن مؤثر باشند.

وی اظهار کرد: انجام کار‌های خیر و همکاری با خیریه‌ها جزئی مهم در فرهنگ عمومی است، فعالیت‌های خیرخواهانه نه فقط حس نوع‌دوستی را در میان مردم افزایش می‌دهد، بلکه می‌تواند به‌عنوان مسئولیت اجتماعی شرکت‎‌ها و نهاد در سرنوشت مردم مؤثر باشد.

حسینی اضافه کرد: به این منظور نهاد‌های مرتبط با فرهنگ عمومی، رسانه‌ها و نهاد‌های آموزشی می‌توانند در شکل‌گیری و افزایش نگاه خیرخواهانه میان مردم تأثیر بسزایی داشته باشند. خیریه‌ها مردم نهاد هستند، آنها نیازمندان واقعی را به‌خوبی می‌شناسند و می‌توانند کمک‌های مردمی را به بهترین و مطمئن‌ترین شکل به دست نیازمندان برسانند.
ارائه الگو به جامعه، سبب حاکمیت معیار‌های اسلامی در فرهنگ عمومی می‌شود

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی قم بیان کرد: مذهب به‌عنوان امری فراگیر، نقش بسیار مهمی در ارتقای فرهنگ عمومی دارد. متغیر‌هایی همچون مساجد، روحانیون، هیئت‌های مذهبی و جلسات قرآنی، به‌ تنهایی می‌توانند فرهنگ عمومی را تحت‌الشعاع قرار دهند.

وی ادامه داد: در ایران اسلامی به‌دلیل حاکمیت ارزش‌های اسلام، رعایت عدالت اجتماعی و توجه به معنویات در پیشرفت و توسعه مادی جامعه و ترویج روحیه جمع‌گرایی و اعتقاد به اینکه دستیابی به‌ حداکثر منافع شخصی از طریق حداکثر شدن منافع جمعی امکان‌پذیر است، از اولویت‌های اصلاح فرهنگ عمومی است.

حسینی اظهار کرد: ارائه الگو به جامعه در اندیشه و رفتار مردم، گام مؤثر دیگری در حاکمیت معیار‌های اسلامی در فرهنگ عمومی است. در حوزه قوانین، باید قوانین و مقرراتی در سطوح خرد و کلان وضع شوند که با اصول اسلامی و فطرت انسان‌ها هماهنگ باشد. از سوی دیگر پرورش ذهنیت جامعه و ارائه اطلاعات مناسب به مردم می‌تواند صفات اسلامی را در فرهنگ عمومی کشور احیا کند.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی قم تصریح کرد: اعتقاد و عمل کردن گروه‌های مرجع و پایه در جامعه به مصادیق فرهنگ اسلامی می‌تواند از جمله مهم‌ترین ابزار‌های شیوع فرهنگ صحیح اسلامی و الگو‌های رفتار اسلامی در فرهنگ عمومی جامعه باشد. در بخش قوانین تبادل فرهنگی با جوامع دیگر و دریافت جنبه‌های مثبت فرهنگ دیگران به تقویت و غنای فرهنگ عمومی کمک شایانی می‌کند.

وی اضافه کرد: تقویت فرهنگ عمومی در حوزه قوانین و ضوابط منحصر به امور اخلاقی و معنوی نیست و در ابعاد سخت‌افزاری هم با اهمیت است؛ به‌عنوان مثال معماری و همین‌طور ابزار حمل و نقل و یا محیط‌های عمومی که افراد با آن هر روز سر و کار دارند، باید براساس اصول اسلامی طراحی شوند؛ در حوزه اجرای قوانین نیز باید همه افراد از اصول سیاست‌های فرهنگی نظام و امور شرعی و ملی به‌عنوان ملاک‌های اساسی، توجه و عنایت کافی داشته باشند.
بازسازی فرهنگ عمومی نیازمند اجرای ارزش‌های اسلامی در میان مردم است

وی در پاسخ به اینکه بازسازی فرهنگ عمومی نیازمند چه مؤلفه‌هایی است؟ گفت: در پایان اساسی‌ترین نکته آن است که برای اجرای قوانین اسلامی در فرهنگ عمومی کشور و بازسازی و اصلاح فرهنگ عمومی، دولت باید بیش از آنکه خود را متولی فرهنگ مردم و هدایت فرهنگی آنان بداند، خود را متولی تهیه امکانات و زیرساخت‌ها، به‌ویژه ساخت‌ها و ابزار لازم برای تولید و ابداع و اجرای اصول و ارزش‌های اسلامی در فرهنگ عمومی و اشاعه آن در میان مردم بداند.

حسینی ادامه داد: در این میان ارتقای فرهنگ دانشجویان با ترویج و تعمیق ارزش‌های دینی، اخلاقی و انقلابی، بسط فضای اعتماد، امید، نشاط و پویایی، زمینه‌سازی و تفویت مشارکت دانشجویان در فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی، زمینه‌سازی و تقویت مشارکت استادان در فعالیت‌های فرهنگی و دانشجویی، امکان‌پذیر می‌شود.
جهاددانشگاهی قم به دنبال آشنایی دانشجویان با فرهنگ صحیح است

این استاد دانشگاه در پاسخ به اینکه به‌منظور آشنایی دانشجویان با فرهنگ صحیح چه رسالتی برعهده جهاددانشگاهی است؟ اظهار کرد: رسالت ما در جهاددانشگاهی این است که زمان دانشجو را به‌گونه‌ای پر کنیم که دشمن نتواند برای دانشجو به نفع اهداف خودش برنامه‌ریزی کند؛ سازمان دانشجویان در جهاددانشگاهی قم به‌گونه‌ای طراحی شده است که برای تمام دانشجویان استان امکان خدمت‌رسانی دارد. ما می‌خواهیم دانشجویان استان را با زیرساخت‌هایی که در اختیار داریم با فرهنگ صحیح آشناتر کنیم.

وی افزود: جهاددانشگاهی آماده است تا با خودباوری و همت متعهدانه در موارد متعدد آموزشی، فرهنگی و پژوهشی با استفاده از ظرفیت‌های بالای علمی و توانمندی‌های جهادگران، خدمتگزار مردم استان قم باشد و باور داریم که در مسیر توسعه باید به هموطنان‌مان یاری برسانیم تا گام‌های مؤثرتری در قم برداشته شود.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی قم گفت: هر جامعه‌ای همواره نیازمند فرهنگ‌سازی و اصلاح دایمی در این حوزه است. از سویی با ورود هر کالا و خدمات جدید نیاز است تا فرهنگ بهره‌گیری مناسب و سازنده آن شناخته شود و در مسیر کمالی و ارزشی به‌کار گرفته شود و از سوی دیگر نیاز است که فرهنگ نامناسب حذف شود و یا اصلاحات و تغییراتی متناسب با شرایط و نیاز‌های بشری در آن رخ دهد.

وی بیان کرد: برای اینکه فرهنگ‌سازی مثبت انجام شود و یا فرهنگ منفی از جامعه رخت بربندد و یا اصلاحاتی در فرهنگ موجود رخ دهد تا در مسیر فرهنگ سازنده و مثبت قرار گیرد، لازم است نسبت به ظرفیت‌ها، امکانات و فلسفه ایجادی هر چیز اطلاع‌رسانی دقیق و کامل انجام شود تا فرهنگ مصرف و بهره‌برداری از آن در مسیر درست و رشد کمال باشد.