رییس جهاد دانشگاهی مطرح کرد:
باید و نبایدهای پیشرفت و توسعه کشور/ تجربه‌های تلخ گذشته را تکرار نکنیم
دکتر حمیدرضا طیبی رییس جهاد دانشگاهی با تشریح مشکلات پیش روی توسعه صنعتی در کشور، از عدم وجود آمایش سرزمینی، مشخص نبودن پیشران‌های توسعه صنعتی و اقتصادی کشور، عدم رعایت اقتصاد مقیاس؛ استفاده نکردن از همه ظرفیت صنایع کشور برای دانش‌بنیان شدن محصولات تولیدی و عدم شفافیت بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی به‌عنوان مهم‌ترین مشکلات در این عرصه نام برد و به دولت آینده یادآوری کرد تجربه تلخ گذشته را در این حوزه تکرار نکنیم.
نبود اراده برای توسعه دانش‌بنیان متکی بر توان ملی
دکتر طیبی با اشاره به آسیب‌هایی که پیشرفت و توسعه کشورمان همواره با آن مواجه بوده‌اند گفت: موضوع نبود اراده برای توسعه دانش‌بنیان متکی بر توان ملی و انتخاب مدیران بدون توجه به درجه خودباوری و کارآمدی آنها برای تحقق این هدف، عوامل اصلی بروز این آسیب هستند. پیشرفت حاصل اراده و انتخاب مدیران توانمند برای برنامه‌ریزی صحیح و اجرای درست برنامه‌ها جهت رسیدن به افق‌های در نظر گرفته‌شده در چشم‌انداز است.
رییس جهاد دانشگاهی بابیان اینکه در این سال‌ها باوجود الگو‌سازی در تولید محصولات با فناوری پیشرفته متکی بر توان ملی بسیار موفق عمل کرده‌ایم گفت: ولی در کاربرد آنها و توسعه اقتصادی کشور به‌صورت عام موفق عمل نکردیم که در این رابطه فقط می‌توان بخشی کمی از تقصیر را به گردن تحریم انداخت و مابقی مربوط به نوع مدیریت خودمان است.
وی بابیان اینکه تقریباً در همه دولت‌ها کم‌وبیش وضعیت همین‌طور بوده و این موضوع مرتبط به دولت خاصی هم نیست افزود: ازجمله دلایل ساختاری این عدم موفقیت مواردی چون عدم اجماع ملی در انتخاب پیشرفت و تحقق توسعه اقتصادی دانش‌بنیان به‌عنوان موضوع اصلی کشور، نداشتن اهداف مشخص و یا داشتن اهداف متناقض، نبود احزاب قوی که در آنها برنامه‌ریزی و تربیت مدیران توانمند شکل بگیرد، عمل نکردن سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به وظیفه اصلی خود که برنامه‌ریزی درست پیشرفت دانش‌بنیان کشور است و نه‌فقط مدیریت تقسیم بودجه، هم‌راستا نبودن سیاست داخلی و خارجی کشور با الزامات توسعه اقتصادی، نبود فرماندهی واحد در هدایت اقتصادی به سمت تحقق اقتدار اقتصادی و ... است.
لزوم داشتن برنامه‌ریزی درست برای تحقق اقتصاد دانش‌بنیان
رییس جهاد دانشگاهی با اشاره به اینکه با برنامه‌ریزی درست برای تحقق اقتصاد دانش‌بنیان می‌توانیم محصولات و خدماتی تولید کنیم که هم بتواند نیاز‌های ملی را تأمین کنند و هم در اقتصاد دنیا و کشور‌های همسو برای خود سهم بگیریم ادامه داد: این کار کاملاً شدنی است و آن‌را بارها اثبات کرده‌ایم.
دکتر طیبی با تأکید بر اینکه منِ فناور و تولیدکننده باید بتوانم تا زمانی که قطعات و مواد اولیه‌ای را که در داخل ایران باکیفیت مناسب قابل‌تولید نیست با بهترین کیفیت و قیمت از سایر کشورها تهیه کنم گفت: همچنین سرمایه در گردش، تبادل ارزی، حمل‌ونقل، بیمه و سایر خدمات موردنیاز خارجی و داخلی من باید با کمترین هزینه صورت پذیرد.
وی بابیان اینکه رقیب ما در داخل و خارج ایران دیگر غربی‌ها و ژاپنی‌ها باقیمت‌های گران نیستند بلکه چینی‌ها هستند که هوشمندانه‌ترین فرماندهی را برای توسعه تولید ملی و توسعه اقتصادی خوددارند عنوان کرد: با انواع تشویق‌های صادراتی، داشتن بازار تولید انبوه و ماژولار کردن تولید از طریق تقسیم محصول به بخش‌های کوچک‌تر برای کاهش قیمت، به کار بردن قطعات باکیفیت کم و یا متوسط چینی و ثبات قوانین و قیمت‌ها توانسته‌اند محصولات باقیمت ارزان قابل‌رقابت با محصولات داخل تولید کنند. ضمن اینکه چه غربی‌ها و چه شرقی‌ها برای ورود به بازارها هیچ ابایی از فساد و بازارشکنی در مقابل تولیدکننده بی‌پناه داخلی ندارند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر اینکه رفع تحریم باید بر اساس سه اصل عزت، حکمت و مصلحت صورت پذیرد افزود: هرگز نمی‌پذیریم که به خاطر رفع تحریم عزت ملی کشور پایمال شود؛ زیرا قادر به پیشرفت در شرایط تحریم هستیم درصورتی‌که بتوانیم مشکلات دوران تحریم را درست مدیریت کنیم.
عدم وجود آمایش سرزمینی؛ یکی از مشکلات توسعه صنعتی کشور
دکتر طیبی در ادامه این گفت‌وگو بابیان اینکه توسعه صنعتی که زیربنای اصلی توسعه اقتصادی کشور است از مشکلاتی رنج می‌برد، از عدم وجود آمایش سرزمینی به‌عنوان یکی از این مشکلات نام برد و گفت: بسیاری از ما گله‌مند هستیم که چرا تأسیسات صنعتی و کارخانه‌های ما این‌قدر بی‌قاعده و غیراقتصادی عمدتاً هم تحت‌فشار نمایندگان مجلس در شهرهای مختلف پراکنده‌شده‌اند. صنایع آب‌بر در مناطقی دور از دریاها و دریاچه‌ها احداث‌شده‌اند که باید با هزینه‌های گران برای آنها آب‌رسانی شود.
وی با اشاره به اینکه نمایندگان مجلس تحت‌فشار مردم برای اشتغال هستند و مردم هم تنها دسترسی آسان به نماینده دارند ادامه داد: نماینده به رأی مردم نیازمند است، آیا راه منطقی دیگری برای اشتغال عزتمند و درآمد مناسب برای مردم منطقه پیشنهاد و ایجادشده است که نماینده با انجام سؤال و استیضاح بی‌مورد، امتیاز از وزیر برای بردن پتروشیمی و فولاد به منطقه‌اش نگیرد. هدف آمایش سرزمینی توازن درست توسعه در کشور است که چنین اتفاقاتی نیفتد.
مشخص نبودن پیشران‌های توسعه صنعتی و اقتصادی کشور
رییس جهاد دانشگاهی در ادامه به مشکل عدم مشخص بودن پیشران‌های توسعه صنعتی و اقتصادی کشور اشاره کرد و گفت: بدیهی است که پیشران‌های اقتصادی و صنعتی باید بر اساس مزیت‌های کشور و در چند حوزه محدود انتخاب شوند.
وی بابیان اینکه انرژی و معادن جزو مزیت‌های خدادادی کشور هستند افزود: تربیت نیروی توانمند توسط دانشگاه‌های اصلی کشور باید به‌گونه‌ای باشد که در حوزه‌های انرژی و معادن؛ اکتشاف و استخراج را بادانش و تجهیزات فناورانه خودمان انجام دهند و با تبدیل مواد خام به مواد باارزش افزوده بسیار بالاتر، بهره‌وری درآمدی را به‌شدت بالا ببرند و همچنین روزآمدی فناوریها را دائماً حفظ کنند.
دکتر طیبی ادامه داد: نکته دیگر خلق مزیت‌های فناورانه در حوزه‌های نوین و نوظهور مثل نانو، هوش مصنوعی، فناوری اطلاعات، الکترونیک، بیوتکنولوژی و مواد نوین و ... است که می‌توانند به‌عنوان حوزه‌های پیشران توسعه صنعتی و اقتصادی انتخاب شوند.
عدم رعایت اقتصاد مقیاس موضوع دیگری است که عضو شورای انقلاب فرهنگی به آن پرداخت و گفت: سالهاست درگیر بحث کوچک زیباست و یا بزرگ زیباست هستیم. اگر معتقد به‌ضرورت دانش‌بنیان شدن صنایع خود هستیم، تنها صنایع بزرگ به علت هزینه‌های بالای ایجاد مراکز تحقیق و توسعه، می‌توانند آنها را ایجاد کنند و آن‌هم نه برای همه تجهیزات موردنیاز خط تولید و یا همه محصولات خود، بلکه شرکت‌های کوچک و متوسط باید در زنجیره تأمین آنها قرار گیرند.
مشکلات صدور انبوه موافقت اصولی برای محصولات مشابه
وی با اشاره به اینکه صدور انبوه موافقت اصولی برای محصولات مشابه باعث به وجود آمدن صنایع کوچکی شده است که به علت نداشتن واحدهای تحقیق و توسعه محصولات آنها به‌جای اینکه بتوانند به لحاظ کیفیت و قیمت هم بازار داخلی را در مقابل محصولات ارزان چینی بگیرند و هم وارد بازارهای بین‌المللی شوند، نتوانسته‌اند حضور موفقی نه در بازار داخل و نه در بازارهای بین‌المللی داشته باشند افزود: اگر هوشمندی وزارت صمت در تعیین حقوق و عوارض گمرکی مناسب برای محصولات چینی و خارجی نباشد، به‌تدریج بازار داخلشان را نیز از دست خواهند داد. در بسیاری از زمینه‌‌ها ما باید رقابت خود را در سطح بین‌المللی ببینیم و نه اینکه غیر ضرور برای سازنده داخلی رقیب درست کنیم. این کار هوشمندی و نظارت می‌خواهد، با روش‌های آسان، پیشرفت صورت نمی‌گیرد.
رییس جهاد دانشگاهی با اشاره به اینکه برای توسعه فناوری در صنایع کوچک و متوسط باید یارانه مناسب به مؤسسات تحقیق و توسعه غیردولتی مثل جهاد دانشگاهی پرداخت شود گفت: در آلمان مؤسسه فرانهوفر و در کره جنوبی مؤسسه کیست (kist) و در سایر کشور مؤسساتی غیردولتی برای کمک به توسعه فناوری در صنایع کوچک و متوسط ایجادشده‌اند، البته دارای مأموریت‌های بزرگ توسعه فناوری‌های ملی نیز هستند که بخش خصوصی ریسک ورود به آنها را نمی‌پذیرد. علت غیردولتی بودن آنها هم این است که خارج از بروکراسی دولتی با سرعت تصمیم‌گیری و راه‌های توسعه فناوریها را به‌صورت میان‌بر طی کنند.
استفاده نکردن از همه ظرفیت صنایع کشور برای دانش‌بنیان شدن محصولات تولیدی
دکتر طیبی در بخش دیگری از سخنانش به عدم استفاده از همه ظرفیت صنایع کشور برای دانش‌بنیان شدن محصولات تولیدی اشاره کرد و گفت: تصور غلطی در کشور وجود دارد که صنایع بزرگ دولتی و یا شبه‌دولتی نمی‌توانند محصولات با فناوری پیشرفته تولید کنند و این کار صرفاً توسط بخش خصوصی امکان‌پذیر است.
وی بابیان اینکه این تصور کاملاً اشتباه است و علت عدم همت صنایع ما برای دانش‌بنیان شدن محصولات آنها، تفکر غلط اقتصاد منبع بنیان درگذشته و در ایجاد آنها بوده است که باور داشتند که دانش‌پایه و تجهیزات تولید باید وارداتی باشد و آنها فقط وظیفه تولید محصول را به عهده داشته باشند ادامه داد: در این شرایط وقتی تحریم می‌شوند در کار تولید و یا توسعه تولید خود می‌مانند. دانش‌بنیان شدن محصولات چینی اتفاقاً از صنایع بزرگ دولتی آنها آغاز شد و مسیر آن‌هم گرفتن امتیاز انتقال فناوری در خرید‌های خارجی چینی‌ها از غرب و ژاپن برای ایجاد صنایع خود بود. ورود چینی‌ها به بازار ایران چه در بحث انجام طراحی پایه و چه بحث فروش تجهیزات خطوط تولید، توسط همین صنایع بود.
رییس جهاد دانشگاهی بابیان اینکه صنعت حمل‌ونقل ریلی چین که کلیه متروهای ما متعلق به آن‌هاست و صنایع اصلی اتومبیل‌سازی چین که هرروز ارتقاء کیفیت آنها را در طراحی و عملکرد آنها در خیابان‌های ایران مشاهده می‌کنیم شاهد این ادعاست عنوان کرد: بر اساس این طرز تفکر در ایران، حمایت‌های مالی و تدوین قوانین فقط برای شرکت‌های کوچک خصوصی دانش‌بنیان صورت می‌گیرد که اساس تولیدات آنها باید در زنجیره تأمین شرکت‌های بزرگ دولتی و غیردولتی و بزرگ خصوصی مورداستفاده قرار گیرند.
وی بابیان اینکه اگر این شرکت‌های بزرگ به سمت دانش‌بنیان شدن محصولاتشان بر اساس فناوری ملی هدایت نشوند بسیاری از شرکت‌های کوچک دانش‌بنیان در آینده نزدیک دچار ورشکستگی شده و یا به سراغ زمینه‌های دیگر و یا مهاجرت می‌روند گفت: علت موفق بودن شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌هایی که فروش آنها مستقیماً با جیب مردم سروکار دارد و عدم موفقیت و گله‌مندی سایر شرکت‌های دانش‌بنیان، مرتبط با درست نبودن اتخاذ سیاست‌های جامع برای دانش‌بنیان شدن کلیه صنایع کشور است. این سیاست درستی است که صنایع دولتی و یا غیردولتی باید خصوصی شوند، ولی این به معنای این نیست که آنها نمی‌توانند دانش‌بنیان شوند، اراده برای دانش‌بنیانی آنها وجود ندارد.
عدم شفافیت بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بابیان اینکه عدم برگزاری بسیاری از مناقصات مهم به‌صورت استاندارد و سالم از مشکلات جدی سلامت اقتصادی کشور محسوب می‌شود گفت: در این حالت مثلثی از عوامل فاسد کارفرما، مشاور و پیمانکار تشکیل‌شده و به‌دلخواه خود سازندگان و یا تأمین‌کنندگانی را انتخاب می‌کنند که درخواست‌های مالی فسادآلود آنها را تأمین کند.
وی با اشاره به اینکه نکته مهم دیگر شفاف نبودن فعالیت اقتصادی بسیاری از نهادها و سازمان‌ها در اشکال مختلف است افزود: باید از همه ظرفیت‌های موجود در کشور وفق ضوابط برای توسعه اقتصادی استفاده و از دادن هرگونه رانت‌های ویژه پرهیز شود.
رییس جهاد دانشگاهی در پایان سخنانش بابیان اینکه مسائل مهم دیگری وجود دارند که در این گفت‌وگو فرصت پرداختن به آنها نیست ادامه داد: اکنون‌که کشور در آستانه تحولات مدیریتی در حوزه اجرایی قرار دارد سعی شود مدیرانی برای کشور انتخاب شوند که ویژگی اصلی آنها علاوه بر مومن و انقلابی بودن، خودباوری، کارآمدی و کاربلدی در راستای تحقق اقتصاد دانش‌بنیان متکی بر توان ملی باشد.
وی افزود: چنین مدیرانی در دوره‌های 8 ساله که عموماً در اختیار دولت‌های ما است باید ثابت باشند تا بتواند برنامه‌های خود را درست اجرا کنند. هشت سال فرصت بسیار خوبی برای برنامه‌ریزی صحیح و ایجاد یک تحول اقتصادی اساسی دانش‌بنیان برمبنای خواسته‌های مقام معظم رهبری، نخبگان و مردم شریف جمهوری اسلامی ایران است، به شرطی که منافع سیاسی و شخصی در انتخاب مدیران بر مصالح و منافع ملی قالب نشود. ما باید از تجربه‌های تلخ گذشته درس گرفته و برای آینده آنها را تکرار نکنیم.
نظر شما :