حین نگارش رمان به پیام آخرش فکر نمی‎ کنم / تاثیر سی سال بازیگری و کارگردانی در خلق اولین رمان

به گزارش روابط عمومی جهاد دانشگاهی واحد استان قم برنده جایزه ادبی جلال آل احمد و نویسنده رمان بلند "وضعیت بی عاری" در گفتگو با خبرگزاری دانشجویان ایران در قم به تشریح چگونگی روایت این رمان و بن مایه‎های هنری و مفهومی این اثر پرداخت.

حامد جلالی در نشست بررسی کتاب «وضعیت بی عاری» که به همت خبرگزاری ایسنا منطقه قم که با هدف بررسی آخرین اثر وی که برنده جایزه جلال آل احمد شده است و همچنین بررسی سیر داستان‌نویسی دینی و مهدوی در سالهای اخیر در ساختمان مرکزی جهاد دانشگاهی واحد استان برگزار شد گفت: رمان "وضعیت بی‌عاری"، روایت داستانی عاشقانه در گیرو و دار انقلاب و جنگ است که در این ماجرا، 11 راوی با گویش‌های مختلف،  داستان را روایت می‌کنند.

برگزیده دوازدهمین جایزه ادبی جلال آل احمد افزود: مادری مخالف حضور فرزندان خود در جنگ است و داستانی هزار و یک شبی را در پیش می‌گیرد که فرزندان، راهی جبهه‌ نشوند، اما داستان به جایی می‌رسد که چنین زنی، خود برای دفاع از فرزندان و خانه، به فکر می‌افتد روی دشمن اسلحه بگیرد.

وی اظهار کرد: جنگ رویدادی تلخ در جهان و دفاع،  مقدس و زیباست. حتی امام حسین(ع) هم برای جنگ به سمت کوفه نرفتند و حتی در اخرین لحظه هم از جنگ دوری میکردند اما وقتی دشمن شمشیر کشید ایشان از خود و خانواده و ارزشهایی که برایشان مقدس بود دفاع کردند.

وی تصریح کرد: امام‌خمینی(ره) هم اگر در توصیف جنگ آن را نعمت برشمرد، به آثار و برکات جنگ در انسان‌سازی و پرورش انسان‌هایی که از جان خود گذشتند اشاره دارد، و گرنه قبل از آغاز جنگ، هیچ کس از جنگ استقبال نکرد و اصلا هیچ عقل سلیمی، جنگ را نمی‌پسندد.

جلالی بیان کرد: وقتی دشمن، وارد کشور و سرزمین تو می‌شود، دفاع از هستی، خانواده، عشیره، سرزمین و صیانت از ارزشها و آرمانها، زیباست و من تلاش کرده‌ام به دور از شعارزدگی، اهمیت و جایگاه دفاع در برابر متجاوزان را روایت کنم.

وی عنوان کرد:  من از داستان کوتاه شروع کردم و بارها این آثار، برنده شد، پس از آن به تشویق یکی از نویسندگان برای نوشتن یک رمان، طرحی را آغاز کردم،  طرح را به مدرسه رمان شهرستان ادب ارائه کردم و نهایتا با راهنمایی سرکار خانم بلقیس سلیمانی مشغول به نوشتن شدم. در ابتدا، مخالفت مادری با جنگ آغاز شد، اما به سمت مردم شناسی رفت و عشق در این روایت، قوام پیدا کرد.

نویسنده کتاب "وضعیت بی‌عاری"گفت: رام دوست دارد همسرش، حلیمه، داستانی به شیوه هزار و یک شب تعریف کند؛ کاری که شهرزاد می کند و هزار و یک شب، داستانی تو در تو برای حفظ جان خودش تعریف می کند.

وی افزود: در رمان تکثرگرایی داریم و حال این تکثر از زبان تعدادی راوی بیان می‌شود، شخصیت‌ها تا جایی که امکان دارد،  داستان را پیش می‌برند اما در جایی این نقش را راویان دیگری بر عهده می‌گیرند و در جایی راویان، رها نمیشوند، اما از طرفی قرار نیست راویان در رمان تا پایان همراه با داستان بمانند و هر کدام به اندازه ای حضور دارند که منطق روایی حاکم بر رمان اجازه می دهد.

جلالی در مورد اهمیت راویها و ضرورت وجودشان به بی بی سکینه اشاره کرد و گفت:  بی بی سکینه یکی از راویان داستان است که تعریف دیگری از دشمن میدهد که جدا از صدام و بعثی‌هاست، او می‌گوید، انگلیسی‌ها، تخم بی عاری را در منطقه کاشته‌اند و آن در شکل‌گیری بعثی‌ها تاثیر دارد. از طرفی این شخصیت و همسر انگلیسی اش برای محک زدن عشق رام و حلیمه و به آزمایش گذاشتن این دو،  ضروری است،  جدای از این که نوع روایت،  زبان وی ابعاد دیگری به رمان میدهد و دلایل دیگری که از حوصله این گفتگو خارج است.

وی خاطرنشان کرد: شخصیت های داستان، عشق را به چالش می‌کشند و داستان، شخصیت‌ها را محک می‌زند تا ببینیم عشق تا چه اندازه واقعی است، تا جایی که این عشق پس از وصال جان می‌گیرد. در حین نوشتن از ابتدا به پیام رسانی رمان فکر نمی‌کنم،  یک جایی اندیشه‌ها ته‌نشین می شود ولی خود را در کلیت داستان نشان می‌دهد.

این نویسنده ادامه داد: در این اثر با 30 سال سابقه تئاتر و نمایش پیش می‌روم و منطقی روایت در روایت را پیش می‌کشم، قرار است یک زنی برای حفظ فرزندان به داستان گویی بپردازد، و دو روایت از منظر دو نفر در اهواز شکل بگیرد و خواننده در جایی متوجه می‌شود در کجای داستان،  روایت حقیقت است و در کجا ماجراها ساخته و پرداخته راویان است.

وی عنوان کرد: من برای اثر به سفرهای زیادی رفتم تا به واقعیت روی بیاورم و تحقیق صرفا به صورت کتاب‌خانه ای نباشد. گاهی قرار است از اطرافیان بنویسیم و نیازی به سفر ندارد، اما گاهی باید بشناسیم که جغرافیا و عشیره و موقعیت و مکان و زمان چیست و این امر بدون سفر واقعی نمی‌شود.

جلالی گفت: پس از نوشتن یک سوم رمان به سفر پرداختم و با اشخاص زندگی کردم تا داستان حقیقی باشد، در این راه متحمل سختی‌های زیادی شدم، به نظرم نتیجه کار تا حدی خوب شد و سعی کردم به جای مستقیم گویی طوری پیش بروم که کلیت اثر  معنای واقعی دفاع مقدس را به مخاطب بفهماند و تلاشم این بود که از پیام دادن و شعارزدگی جدا باشم.

وی درباره بعد مهدوی و دینی اثر افزود: به نظرم خیلی از کارهای دینی، در واقع تاریخ دین است، در اثر دینی باید به انسان‌سازی و تبیین اخلاق در بشریت بپردازیم و ما در بسیاری از آثار جهانی،  این رویکرد را میبینیم و در این داستان‌ها برزخ و نتیجه اعمال را به خوبی روایت می‌کنند.

نویسنده کتاب "وضعیت بی‌عاری اظهار کرد: بحث هنر برای هنر یا هنر برای مردم بحثی تمام نشدنی و مهم است؛ من بیشتر دوست داشتم اثر به جایی ختم شود که برای مردم باشد و قابل فهم،  در زیبایی شناسی هنر،  مردمی بودن را بیشتر می پسندم،  البته رمان ابتدا باید شخصی و درونی شود و مفاهین دین با شخصی شدن برای نویسنده است که میتواند در اثرش متجلی شود. تا خودمان داستان را باور نداشته باشیم،  نمی توانیم در جامعه آن را به خوبی معرفی کنیم.

وی بیان کرد: من در سفرها مستند سازی کردم و تلاش کردم همه چیز بر اساس واقعیت باشد و با ابزار هنر، واقعیت را به تصویر بکشم و امیدواریم در این مسیر موفق باشم.

جلالی در رابطه با مهدویت و منجی‌گرایی و اهمیت پرداختن به این موضوعات در آثار فرهنگی و هنری خاطرنشان کرد: منجی‌گرایی مساله‌ای مهم است که در ادیان دیگر نیز مورد توجه است و گویا با فطرت بشریت، سازگار است.

وی افزود: تلاش کرده ام دین و رسالت خود را به آنچه از دین و مفاهیم دینی باور دارم، ادا کنم، در زمینه مهدویت هم باید با پژوهش وارد شد و با دست پر آمد،  متاسفانه منابع برای تحقیق محدود است و این امر دست نویسنده را میبندد.

جلالی تصریح کرد: شناخت مفهوم مهدویت و خصوصی سازی اش توسط نویسنده تازه ابتدای مسیر نوشتن است و این که بدانیم قرار است رمان بنویسیم،  رمان تخیل است و تعلیق حرف اول را می زند،  جذابیت داستانی باید داشته باشد و در نهایت غیر مستقیم هم به این مفهوم بزرگ باید بپردازد. ما متاسفانه در بیشتر مواقع مرحله کاشت اطلاعات و برداشت را هم زمان می خواهیم انجام دهیم که باعث می شود با رمان های دینی ضعیفی مواجه شویم.

نویسنده کتاب "وضعیت بی‌عاری عنوان کرد: باید از ظرفیت مراکز علمی و پژوهشی در حوزه مهدویت بهره گرفت و مفاهیم را به زبان مخاطب تولید کرد و اثری قابل فهم و انتخابی آگاهانه و جذاب به همراه قواعد و اصول داشت و تکنیک و داستان و تعلیق و مخاطب را بشناسیم و مفاهیم ناب را به گونه‌ای بچینیم تا مخاطب بدون این که حس کند، در قالب داستانی پرکشش و جذاب،  این مفاهیم در ناخودآگاهش ثبت شود.