/حس خوب مادر شدن/
قمی ها چگونه بر دیو نازایی غلبه کردند؟/ مادر شدن دیگر یک رویا نیست
به گزارش روابط عمومی جهاد دانشگاهی واحد استان قم ناباروری مسئله‌ای است که با ایجاد اختلال در روابط بین افراد میتواند تبدیل به بحرانی شود که کشتی زندگی مشترک را از دریایی آرام به سمت طوفانی رهسپار کند که آسیب‌های ناشی از آن سالیان سال گریبان گیر افراد باشد.
بدیهی است که هر یک از زوجین بعد از آگاهی از ناباروری خود دچار احساس گناه، ترس و...شوند؛ اما نداشتن همراهی درست میتواند سبب تشدید این بحران بشود؛ زیرا بسیاری از زوج‌های نابارور در حالیکه دچار طلاق عاطفی شده و هیچ گونه ارتباط عاطفی بایکدیگر ندارند زندگی مشترکشان را ادامه می‌دهند.
طی دهه‌های اخیر در راستای حل این مشکل مراکز ناباروری متعددی در ایران شروع به فعالیت کرده‌اند که از مراکز نام اشنا آن میتوان به اولین مرکز درمان ناباروری ایران در یزد و مرکز درمان ناباروری رویان در تهران اشاره کرد؛ اما مراکزی هستند که با داشتن موفقیت‌های چشمگیر شاید هنوز به اندازه کافی شناخته شده نیستند، که در این میان میتوان به مرکز فوق تخصصی ناباروری جهاد دانشگاهی قم اشاره کرد.
این مرکز در گذشته تحت نظر مرکز رویان بوده و از سال 1386 زیر نظر جهاد دانشگاهی قم در بخش مامایی، سونوگرافی، مشاوره ژنتیک، مشاوره روانشناسی، ازمایشگاه تشخیص طبی، آزمایشگاه اندرولوژی، در زمینه‌های تعیین جنسیت، تعیین سلامت جنین، لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی، اینداکشن (درمان دارویی ناباروری)، میکرواینجکشن، فریز تخمک، اسپرم و فریز جنین و ... بامجرب ترین کادر پزشکی و پیرا پزشکی در حال ارائه خدمت است.
معصومه جانبازی با اشاره به این که کلیه ی پرسنل جدا از آنچه در دوران تحصیلات عالی آموخته‌اند موظف هستند که در دوره آموزشی ناباروری شرکت کنند، عنوان کرد: با تلاش و همت فراوان متخصصان و پرسنل مرکز درمان ناباروری جهاد دانشگاهی قم "رویا"، این مرکز امار موفقیتی برابر و حتی گاه بالاتر از میانگین جهانی را بدست اورده است؛ برای مثال در میکرو اینجکیشن آمار موفقیت بین 20 تا 30 درصد است که در این مرکزما شاهد ثبت موفقیت 42 درصد بوده ایم.
وی با اشاره به این که یکی از فعالیت‌های مهم این مرکز فریز جنین، تخمک و اسپرم است، تصریح کرد: شیمی درمانی سبب افت کیفیت تخمک و افراد مبتلا به سرطان میتوانند قبل از شروع مراحل شیمی درمانی اسپرم و یا تخمک خود را فریز کنند همچنین در این مرکز امکان فریز وانتقال جنین را نیز داریم که گاه نتایجی بهتر از جنین تازه را به ثبت رسانده است.
وی با بیان این موضوع که جنین‌های فریز شده به مدت طولانی نگهداری میشوند و گاه بعد از 20 سال نیز میتوان آنها را به رحم زن منتقل کرد، ادامه داد: جنین‌های تشکیل شده در شرایط آزمایشگاهی که با نام جنین‌های طلایی از آنها یاد می‌شود، تا مهیا نبودن همه شرایط به رحم منتقل نمی‌شوند.
وی با تاکید بر این که بخش مامایی به عنوان قلب مرکز درمان ناباروری است، اظهار کرد: بیشترین برخورد مراجعه کنندگان در بخش مامایی است؛ زیرا هر مراجعه کننده ابتدا برای تشکیل پرونده به مشاوره مامایی ارجاع و پس از تشخیص ناباروری، علت آن و شیوه درمانی بیمار وارد سیکل درمان می‌شود.
مسئول گروه مامایی مرکز درمان ناباروری "رویا" درخصوص اهمیت آزمایش اسپرم در مرد عنوان کرد: با استفاده از این آزمایش میتوان از سلامت و یا بیماری مرد آگاه شد به همین جهت تنها در صورت انجام در مراکز ناباروری معتبر است.
وی با بیان این که در روش IUIبیمار بستری نمی‌شود، عنوان کرد: در این روش با انتقال اسپرم به داخل رحم لقاح صورت می‌گیرد که 18 تا20 روز زمان می‌برد برای بارداری، و لوله‌های رحمی نیز باید باز باشند.
جانبازی عنوان کرد: در روش‌ای وی اف ابتدا از داروهای محرک تخمک گذاری برای تنظیم سیکل قاعدگی و تولید تعداد کافی تخمک استفاده می‌شود و سپس با قراردادن اسپرم‌ها در مجاورت تخمک در محیط آزمایشگاهی لقاح صورت می‌گیرد و بعد از چند روز جنین‌های مناسب به رحم زن انتقال داده میشوند.
وی با اشاره به این که میکرو اینجکشن متداول ترین روشی است که در این مرکز انجام می‌شود عنوان کرد: این روش مناسب‌ترین روش برای خانم‌های با سن بالا و بیماران دارای مشکلات زمینه‌ای است و این روش درمانی بسیار شبیه به شیوه‌ی ای وی اف است با این تفاوت که اسپرم در شرایط آزمایشگاهی به داخل تخمک تزریق می‌شود.
وی با بیان این که در این روش مراحل و سنوگرافی‌های متعدد انجام می‌شود، ادامه داد: در روش میکرو به دلیل انتقال دو یا سه جنین احتمال چند قلو زایی افزایش می‌یابد، هرچند ما از چند قلویی استقبال نمی‌کنیم چرا که ممکن است سبب مشکلات جانبی شود.
مسئول گروه مامایی مرکز درمان ناباروری مرکز "رویا" خاطر نشان کرد: در حال حاضر چیزی به اسم ناباروری در دنیا وجود ندارد وهمه افرادی که امکان باروری طبیعی ندارند میتوانند با روش‌های درمانی متنوع باردار شوند.
به گزارش روابط عمومی جهاد دانشگاهی واحد استان قم ناباروری مسئله‌ای است که با ایجاد اختلال در روابط بین افراد میتواند تبدیل به بحرانی شود که کشتی زندگی مشترک را از دریایی آرام به سمت طوفانی رهسپار کند که آسیب‌های ناشی از آن سالیان سال گریبان گیر افراد باشد.
بدیهی است که هر یک از زوجین بعد از آگاهی از ناباروری خود دچار احساس گناه، ترس و...شوند؛ اما نداشتن همراهی درست میتواند سبب تشدید این بحران بشود؛ زیرا بسیاری از زوج‌های نابارور در حالیکه دچار طلاق عاطفی شده و هیچ گونه ارتباط عاطفی بایکدیگر ندارند زندگی مشترکشان را ادامه می‌دهند.
طی دهه‌های اخیر در راستای حل این مشکل مراکز ناباروری متعددی در ایران شروع به فعالیت کرده‌اند که از مراکز نام اشنا آن میتوان به اولین مرکز درمان ناباروری ایران در یزد و مرکز درمان ناباروری رویان در تهران اشاره کرد؛ اما مراکزی هستند که با داشتن موفقیت‌های چشمگیر شاید هنوز به اندازه کافی شناخته شده نیستند، که در این میان میتوان به مرکز فوق تخصصی ناباروری جهاد دانشگاهی قم اشاره کرد.
این مرکز در گذشته تحت نظر مرکز رویان بوده و از سال 1386 زیر نظر جهاد دانشگاهی قم در بخش مامایی، سونوگرافی، مشاوره ژنتیک، مشاوره روانشناسی، ازمایشگاه تشخیص طبی، آزمایشگاه اندرولوژی، در زمینه‌های تعیین جنسیت، تعیین سلامت جنین، لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی، اینداکشن (درمان دارویی ناباروری)، میکرواینجکشن، فریز تخمک، اسپرم و فریز جنین و ... بامجرب ترین کادر پزشکی و پیرا پزشکی در حال ارائه خدمت است.
معصومه جانبازی با اشاره به این که کلیه ی پرسنل جدا از آنچه در دوران تحصیلات عالی آموخته‌اند موظف هستند که در دوره آموزشی ناباروری شرکت کنند، عنوان کرد: با تلاش و همت فراوان متخصصان و پرسنل مرکز درمان ناباروری جهاد دانشگاهی قم "رویا"، این مرکز امار موفقیتی برابر و حتی گاه بالاتر از میانگین جهانی را بدست اورده است؛ برای مثال در میکرو اینجکیشن آمار موفقیت بین 20 تا 30 درصد است که در این مرکزما شاهد ثبت موفقیت 42 درصد بوده ایم.
وی با اشاره به این که یکی از فعالیت‌های مهم این مرکز فریز جنین، تخمک و اسپرم است، تصریح کرد: شیمی درمانی سبب افت کیفیت تخمک و افراد مبتلا به سرطان میتوانند قبل از شروع مراحل شیمی درمانی اسپرم و یا تخمک خود را فریز کنند همچنین در این مرکز امکان فریز وانتقال جنین را نیز داریم که گاه نتایجی بهتر از جنین تازه را به ثبت رسانده است.
وی با بیان این موضوع که جنین‌های فریز شده به مدت طولانی نگهداری میشوند و گاه بعد از 20 سال نیز میتوان آنها را به رحم زن منتقل کرد، ادامه داد: جنین‌های تشکیل شده در شرایط آزمایشگاهی که با نام جنین‌های طلایی از آنها یاد می‌شود، تا مهیا نبودن همه شرایط به رحم منتقل نمی‌شوند.
وی با تاکید بر این که بخش مامایی به عنوان قلب مرکز درمان ناباروری است، اظهار کرد: بیشترین برخورد مراجعه کنندگان در بخش مامایی است؛ زیرا هر مراجعه کننده ابتدا برای تشکیل پرونده به مشاوره مامایی ارجاع و پس از تشخیص ناباروری، علت آن و شیوه درمانی بیمار وارد سیکل درمان می‌شود.
مسئول گروه مامایی مرکز درمان ناباروری "رویا" درخصوص اهمیت آزمایش اسپرم در مرد عنوان کرد: با استفاده از این آزمایش میتوان از سلامت و یا بیماری مرد آگاه شد به همین جهت تنها در صورت انجام در مراکز ناباروری معتبر است.
وی با بیان این که در روش IUIبیمار بستری نمی‌شود، عنوان کرد: در این روش با انتقال اسپرم به داخل رحم لقاح صورت می‌گیرد که 18 تا20 روز زمان می‌برد برای بارداری، و لوله‌های رحمی نیز باید باز باشند.
جانبازی عنوان کرد: در روش‌ای وی اف ابتدا از داروهای محرک تخمک گذاری برای تنظیم سیکل قاعدگی و تولید تعداد کافی تخمک استفاده می‌شود و سپس با قراردادن اسپرم‌ها در مجاورت تخمک در محیط آزمایشگاهی لقاح صورت می‌گیرد و بعد از چند روز جنین‌های مناسب به رحم زن انتقال داده میشوند.
وی با اشاره به این که میکرو اینجکشن متداول ترین روشی است که در این مرکز انجام می‌شود عنوان کرد: این روش مناسب‌ترین روش برای خانم‌های با سن بالا و بیماران دارای مشکلات زمینه‌ای است و این روش درمانی بسیار شبیه به شیوه‌ی ای وی اف است با این تفاوت که اسپرم در شرایط آزمایشگاهی به داخل تخمک تزریق می‌شود.
وی با بیان این که در این روش مراحل و سنوگرافی‌های متعدد انجام می‌شود، ادامه داد: در روش میکرو به دلیل انتقال دو یا سه جنین احتمال چند قلو زایی افزایش می‌یابد، هرچند ما از چند قلویی استقبال نمی‌کنیم چرا که ممکن است سبب مشکلات جانبی شود.
مسئول گروه مامایی مرکز درمان ناباروری مرکز "رویا" خاطر نشان کرد: در حال حاضر چیزی به اسم ناباروری در دنیا وجود ندارد وهمه افرادی که امکان باروری طبیعی ندارند میتوانند با روش‌های درمانی متنوع باردار شوند.
از تخمک اهدایی چه می‌دانید؟
وی با بیان این که در برخی شرایط زوج‌ها به دلیل اختلال در تولید تخمک در زن، از داشتن فرزند محروم میشوند، عنوان کرد: با کمک برخی شیوه‌ها میتوان فرصتی را برای آنها فراهم کرد تا تجربه بچه‌دار شدن را در زندگی داشته باشند که اهدا تخمک و باروری آن تخمک در آزمایشگاه با اسپرم مرد و انتقال جنین‌ها به رحم زن نابارور از جمله این شیوه‌ها است.
وی ادامه داد: متاسفانه برخی از زوجین تخمک اهدایی که نیمی از هویت متعلق به خودشان است را نیز نمی‌پذیرند. و زمانی که پزشک به طرفین اعلام میکند نیاز به تخمک یا جنین اهدایی و یا رحم جایگزین دارند به طور طبیعی بار روانی به زوجین تحمیل می‌شود که با مشاوره‌های پزشکی میتوان این مسئله را کمتر کرد.
جانبازی در خصوص منبع تخمک‌های اهدایی اظهار کرد: جدا از مسائل مالی گاه افراد به دلیل بُعد معنوی تمایل به اهدای تخمک دارند و این افراد با طی مراحل غربال گری میتوانند به صورت ناشناس تخمک اهدا کنند.
وی ادامه داد: ناتوانی مادر در نگهداری و پرورش جنین در رحم نیز از سایر دلایل ناباروری است که تنها به دلیل فقدان رحم سالم، امکان بچه‌دار شدن از آنها سلب شده است و در این شرایط استفاده از رحم جایگزین از سوی متخصصان ناباروری به زوجین توصیه می‌شود.
جانبازی افزود: در این روش جنین حاصل از لقاح تخمک مادر و اسپرم پدر در شرایط آزمایشگاهی ترکیب شده و به رحم شخص ثالث که از رحم او به عنوان رحم جایگزین استفاده می‌شود، انتقال میابد.
وی با اشاره به این که از نظر فقهی تایید آیت االه خامنه‌ای نیز در رابطه با عدم اشکال شرعی در اسپرم اهدایی نیز وجود دارد، عنوان کرد : به دلیل سیاست‌های مرکز این روش انجام نمی‌گردد ودر صورتی که علل ناباروری فاکتور‌های مردانه بوده و قابل درمان نیز نباشد، روش اهدای جنین پیشنهاد می‌گردد.
وی با بیان این که در این روش ابتدا یک لقاح شرعی در شرایط آزمایشگاهی انجام می‌شود و سپس این لقاح به رحم زن انتقال میابد؛ عنوان کرد: برخی از افراد بعد از بارداری به سایر جنین‌های تشکیل شده نیاز ندارند و گاه خانواده‌ی نابارور، زن و شوهری را برای اهدای جنین میابند.
وی در خصوص هزینه‌های بالای این روش‌ها عنوان کرد: با اقدامات مسرانه مرکز موفق به جذب بسته حمایتی 85 درصدی از دولت شدیم تا مراجعه کنندگانی که دارای شرایط ناباروری اولیه، تابعیت ایران و خانم زیر35 سال هستند بتوانند از 85 درصد تخفیف بهره‌مند شوند.
وی با بیان این که برای بهره مندی از بسته حمایتی 85درصدی در ناباروری ثانویه باید دو سال از اقدام به بارداری گذشته باشد، ادامه داد: در مراجعه کنندگان فاقد شرایط فوق میتوانند علاوه بر تخفیفات مرکز، با کمک صندوق علوی به صورت اقساطی هزینه هارا پرداخت کنند.
وی با اشاره بر تاثیر بالای استرس در ناباروری عنوان کرد: بسیاری از افرادی که به مراکز ناباروری رجوع میکنند بعد از بارداری اولیه به دلیل آرامش روحی و روانی برای بار دوم بسیار راحت و بدون مشکل باردار میشوند و همچنین افرادی که دیدگاه مثبت و بهتری نسبت به دنیا دارند نتیجه بهتری نیز میگیرند.
وی با تاکید بر این نکته که بسیاری هستند افرادی که با دیدگاهی مثبت حتی با بیماری زمینه به راحتی باردار شده اند، یادآور شد: در این این مرکز شاهد بارداری افردی که در سن بالا توانسته فقط بایک فولیکل ازاد شده باردار شوند و این چیزی شبیه به معجزه است.
جانبازی با اشاره به این که اولین کوک متولد شده با روش میکرو در این مرکز پسر 12 ساله است، خاطر نشان کرد: بهترین شیرینی لبخند رضایت زوجی که با ورزندشان شان از این مرکز خارج میشوند و زیبا ترین لحظه زمانی است که افراد فرزندشان را پیش ما میاوردند.
وی یا اشاره به این که از علل مراجعات افراد در سن بالا برای درمان ناباروری بالارفتن سن ازدواج است عنوان کرد: این مرکز تا سن 50سالگی این مرکز در درمان ناباروی درمان میکند اما بهترین زمان برای ذرمان کمتر از 35 سالگی است.
در خصوص تعریف ناباروری بیان کرد: اگر یک زوج کمتر از 35 سال علی رقم داشتن یک سال رابطه جنسی منظم و بدون استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری، موفق به بارداری نشوند، نابارور قلمداد میشوند، البته در زوجین بالای 35 سال این بازه زمانی به سه تا شش ماه کاهش پیدا میکند.
وی با بیان این که اضافه وزن، قاعدگی‌های نامنظم ویا دردناک، موهای زائد و...میتواتد از علائم ناباروری باشد، عنوان کرد: افزایش سن، اختلالات تخمگ‌گذاری، ناهنجاری‌های رحم یا دهانه‌ی رحم مانند پولیپ‌های رحم، تومورهای غیرسرطانی (خوش‌خیم)، آسیب‌دیدگی یا انسداد لوله رحمی و... از علل ناباروری در زنان و کم تحرکی و ضعف اسپرم از علل ناباروری در مردان اشاره کرد.
25 درصد از علل ناباروری ناشناخته است ودر حالیکه زوجین سالم هستند موفق به بارداری نمی‌شوند، اظهار کرد: متاسفانه آمار ناباروری رشد داشته که از علل آن میتوان به شیوه‌های نادرست غذایی، استرس، ارتباط با مواد سمی و شیمیایی و... اشاره کرد.
و در پایان نیز باید یادآور شد که نحوه زندگی هر زوج به فرمول شخصی شان برای زندگی بازمی‌گردد. بسیار هستند زوج‌هایی با وجود مسئله ناباروری، زندگی‌های شاد و موفقی دارند و اگر هر دو طرف آگاهانه و عاقلانه با این مسئله رو به رو شوند قطعا بدون حضور فرزند هم میتوان زندگی شادی را ساخت.
وی با بیان این که در برخی شرایط زوج‌ها به دلیل اختلال در تولید تخمک در زن، از داشتن فرزند محروم میشوند، عنوان کرد: با کمک برخی شیوه‌ها میتوان فرصتی را برای آنها فراهم کرد تا تجربه بچه‌دار شدن را در زندگی داشته باشند که اهدا تخمک و باروری آن تخمک در آزمایشگاه با اسپرم مرد و انتقال جنین‌ها به رحم زن نابارور از جمله این شیوه‌ها است.
وی ادامه داد: متاسفانه برخی از زوجین تخمک اهدایی که نیمی از هویت متعلق به خودشان است را نیز نمی‌پذیرند. و زمانی که پزشک به طرفین اعلام میکند نیاز به تخمک یا جنین اهدایی و یا رحم جایگزین دارند به طور طبیعی بار روانی به زوجین تحمیل می‌شود که با مشاوره‌های پزشکی میتوان این مسئله را کمتر کرد.
جانبازی در خصوص منبع تخمک‌های اهدایی اظهار کرد: جدا از مسائل مالی گاه افراد به دلیل بُعد معنوی تمایل به اهدای تخمک دارند و این افراد با طی مراحل غربال گری میتوانند به صورت ناشناس تخمک اهدا کنند.
وی ادامه داد: ناتوانی مادر در نگهداری و پرورش جنین در رحم نیز از سایر دلایل ناباروری است که تنها به دلیل فقدان رحم سالم، امکان بچه‌دار شدن از آنها سلب شده است و در این شرایط استفاده از رحم جایگزین از سوی متخصصان ناباروری به زوجین توصیه می‌شود.
جانبازی افزود: در این روش جنین حاصل از لقاح تخمک مادر و اسپرم پدر در شرایط آزمایشگاهی ترکیب شده و به رحم شخص ثالث که از رحم او به عنوان رحم جایگزین استفاده می‌شود، انتقال میابد.
وی با اشاره به این که از نظر فقهی تایید آیت االه خامنه‌ای نیز در رابطه با عدم اشکال شرعی در اسپرم اهدایی نیز وجود دارد، عنوان کرد : به دلیل سیاست‌های مرکز این روش انجام نمی‌گردد ودر صورتی که علل ناباروری فاکتور‌های مردانه بوده و قابل درمان نیز نباشد، روش اهدای جنین پیشنهاد می‌گردد.
وی با بیان این که در این روش ابتدا یک لقاح شرعی در شرایط آزمایشگاهی انجام می‌شود و سپس این لقاح به رحم زن انتقال میابد؛ عنوان کرد: برخی از افراد بعد از بارداری به سایر جنین‌های تشکیل شده نیاز ندارند و گاه خانواده‌ی نابارور، زن و شوهری را برای اهدای جنین میابند.
وی در خصوص هزینه‌های بالای این روش‌ها عنوان کرد: با اقدامات مسرانه مرکز موفق به جذب بسته حمایتی 85 درصدی از دولت شدیم تا مراجعه کنندگانی که دارای شرایط ناباروری اولیه، تابعیت ایران و خانم زیر35 سال هستند بتوانند از 85 درصد تخفیف بهره‌مند شوند.
وی با بیان این که برای بهره مندی از بسته حمایتی 85درصدی در ناباروری ثانویه باید دو سال از اقدام به بارداری گذشته باشد، ادامه داد: در مراجعه کنندگان فاقد شرایط فوق میتوانند علاوه بر تخفیفات مرکز، با کمک صندوق علوی به صورت اقساطی هزینه هارا پرداخت کنند.
وی با اشاره بر تاثیر بالای استرس در ناباروری عنوان کرد: بسیاری از افرادی که به مراکز ناباروری رجوع میکنند بعد از بارداری اولیه به دلیل آرامش روحی و روانی برای بار دوم بسیار راحت و بدون مشکل باردار میشوند و همچنین افرادی که دیدگاه مثبت و بهتری نسبت به دنیا دارند نتیجه بهتری نیز میگیرند.
وی با تاکید بر این نکته که بسیاری هستند افرادی که با دیدگاهی مثبت حتی با بیماری زمینه به راحتی باردار شده اند، یادآور شد: در این این مرکز شاهد بارداری افردی که در سن بالا توانسته فقط بایک فولیکل ازاد شده باردار شوند و این چیزی شبیه به معجزه است.
جانبازی با اشاره به این که اولین کوک متولد شده با روش میکرو در این مرکز پسر 12 ساله است، خاطر نشان کرد: بهترین شیرینی لبخند رضایت زوجی که با ورزندشان شان از این مرکز خارج میشوند و زیبا ترین لحظه زمانی است که افراد فرزندشان را پیش ما میاوردند.
وی یا اشاره به این که از علل مراجعات افراد در سن بالا برای درمان ناباروری بالارفتن سن ازدواج است عنوان کرد: این مرکز تا سن 50سالگی این مرکز در درمان ناباروی درمان میکند اما بهترین زمان برای ذرمان کمتر از 35 سالگی است.
در خصوص تعریف ناباروری بیان کرد: اگر یک زوج کمتر از 35 سال علی رقم داشتن یک سال رابطه جنسی منظم و بدون استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری، موفق به بارداری نشوند، نابارور قلمداد میشوند، البته در زوجین بالای 35 سال این بازه زمانی به سه تا شش ماه کاهش پیدا میکند.
وی با بیان این که اضافه وزن، قاعدگی‌های نامنظم ویا دردناک، موهای زائد و...میتواتد از علائم ناباروری باشد، عنوان کرد: افزایش سن، اختلالات تخمگ‌گذاری، ناهنجاری‌های رحم یا دهانه‌ی رحم مانند پولیپ‌های رحم، تومورهای غیرسرطانی (خوش‌خیم)، آسیب‌دیدگی یا انسداد لوله رحمی و... از علل ناباروری در زنان و کم تحرکی و ضعف اسپرم از علل ناباروری در مردان اشاره کرد.
25 درصد از علل ناباروری ناشناخته است ودر حالیکه زوجین سالم هستند موفق به بارداری نمی‌شوند، اظهار کرد: متاسفانه آمار ناباروری رشد داشته که از علل آن میتوان به شیوه‌های نادرست غذایی، استرس، ارتباط با مواد سمی و شیمیایی و... اشاره کرد.
و در پایان نیز باید یادآور شد که نحوه زندگی هر زوج به فرمول شخصی شان برای زندگی بازمی‌گردد. بسیار هستند زوج‌هایی با وجود مسئله ناباروری، زندگی‌های شاد و موفقی دارند و اگر هر دو طرف آگاهانه و عاقلانه با این مسئله رو به رو شوند قطعا بدون حضور فرزند هم میتوان زندگی شادی را ساخت.
نظر شما :